Εποχιακή Κατάθλιψη: Του χειμώνα τα… blues!

της Ζέφης Κληρονόμου

Το καλοκαιράκι µε τις ατέλειωτες λιακάδες του είναι µακρινή ανάµνηση στο άλµπουµ των διακοπών... σκοτεινιάζει πια νωρίς και σας κυριεύει ανεξήγητη κούραση και κακοκεφιά. Βγείτε ξανά στο φως και δείτε πώς θα καταπολεµήσετε την εποχιακή κατάθλιψη αν ο χλωµός ήλιος του χειµώνα σάς µελαγχολεί.


Μήπως είστε SAD; Που θα πει θλιµµένος στα αγγλικά αλλά είναι και το ακρωνύµιο του ιατρικού όρου Seasonal Affective Disorder για τον ορισµό ενός τύπου κατάθλιψης που παρατηρείται κάθε χρόνο την ίδια εποχή. Για τους περισσότερους ανθρώπους τα συµπτώµατα της εποχιακής διαταραχής της διάθεσης ξεκινούν το φθινόπωρο και µπορεί να συνεχιστούν µέχρι και τους χειµερινούς µήνες αφήνοντάς τους χωρίς ενέργεια και σε κακή διάθεση. Το µειωµένο φως και οι πιο ψυχρές θερµοκρασίες, καθώς προχωράει ο χειµώνας, επηρεάζουν αρνητικά τα επιρρεπή άτοµα.

Οι αριθµοί είναι εύγλωττοι. Το 5% των ενηλίκων έχουν εποχιακή διαταραχή διάθεσης, σύµφωνα µε στατιστικές στις Η.Π.Α. Το 20% των ανθρώπων έχουν κάποια από τα συµπτώµατα, αλλά δεν πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια.

Η εποχική διαταραχή διάθεσης είναι 4 φορές πιο συχνή στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες. Τα 23 χρόνια είναι η µέση ηλικία των ατόµων µε εποχιακή κατάθλιψη.

Καληµέρα (χειµωνιάτικη) θλίψη

Γιατί; «Τα ακριβή αίτια της διαταραχής αυτής παραµένουν άγνωστα. Είναι πιθανό, όµως, γενετικοί λόγοι, η ηλικία και, ίσως, η φυσική χηµική σύνθεση του σώµατος να παίζουν όλα ρόλο στην εµφάνιση της διαταραχής», εξηγεί η κλινική ψυχολόγος κυρία Ιωάννα Λανίτη. «Επιπλέον, το µειωµένο φως κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειµώνα, µπορεί να διαταράξει το «βιολογικό µας ρολόι» (24ωρος ή κιρκαδικός ρυθµός), δηλαδή τον εσωτερικό µηχανισµό του σώµατος που προσδιορίζει το πρόγραµµα του ύπνου. Η διατάραξη αυτή µπορεί µε τη σειρά της να οδηγήσει σε συναισθήµατα κατάθλιψης. Επίσης, η αλλαγή στην εποχή µπορεί να διαταράξει την ισορροπία της µελατονίνης, φυσικής ορµόνης του σώµατος που σχετίζεται µε το ρυθµό του ύπνου και τη διάθεση. Τέλος, η µικρότερη ηλιοφάνεια µπορεί να προκαλέσει µείωση της σεροτονίνης, χηµικής ουσίας του εγκεφάλου (νευροδιαβιβαστή) που επηρεάζει τη διάθεση, οδηγώντας πιθανώς σε κατάθλιψη».

Απλώς πεσµένοι ή κάτι παραπάνω;

Όπως διευκρινίζει η κυρία Τίνα Σταθοπούλου, Διδάκτωρ Ψυχολογίας, «η εποχιακή συναισθηµατική διαταραχή θεωρείται ένα είδος κατάθλιψης ή διπολικής διαταραχής και είναι µία επεισοδιακή, εποχιακή κατάσταση, δηλαδή τα συµπτώµατα εµφανίζονται και φεύγουν κάθε χρόνο την ίδια εποχή. Είτε τα συµπτώµατα εµφανιστούν το φθινόπωρο-χειµώνα είτε την άνοιξη-καλοκαίρι, µπορεί να είναι ήπια στην αρχή και να επιδεινώνονται µε το πέρασµα των µηνών κάθε εποχής».

Είναι φυσιολογικό να έχουµε µέρες που αισθανόµαστε πεσµένοι ψυχολογικά, αλλά «όταν νιώθουµε έτσι για µεγάλα διαστήµατα και αποφεύγουµε δραστηριότητες που στο παρελθόν απολαµβάναµε, θα πρέπει να επισκεφτούµε κάποιον ειδικό, ψυχίατρο ή ψυχολόγο, για µια αξιολόγηση. Ειδικότερα, αν ο ύπνος και η όρεξή µας έχουν αλλάξει ή νιώθουµε απελπισία, έχουµε σκέψεις αυτοκτονίας ή στρεφόµαστε στο αλκοόλ για παρηγοριά και χαλάρωση, τότε δεν πρόκειται απλώς για µια κακοκεφιά. Όταν, δηλαδή, δεν είµαστε πια σε θέση να λειτουργήσουµε σε προσωπικό ή επαγγελµατικό επίπεδο, τότε χρειαζόµαστε βοήθεια», τονίζει η δρ. Σταθοπούλου.

Για να γίνει διάγνωση της εποχιακής διαταραχής πρέπει «να υπάρχουν τα σχετικά συµπτώµατα για τουλάχιστον δύο συνεχόµενα χρόνια κατά τη διάρκεια της ίδιας εποχής, τα διαστήµατα µε συµπτώµατα κατάθλιψης να εναλλάσσονται µε διαστήµατα χωρίς κατάθλιψη και να µην υπάρχουν άλλοι πιθανοί λόγοι, οι οποίοι να εξηγούν τις αλλαγές στη διάθεση και την συµπεριφορά».

Φως, περισσότερο φως

Όπως και µε άλλους τύπους κατάθλιψης, η εποχιακή – αν δεν αντιµετωπιστεί – µπορεί να χειροτερέψει και να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήµατα, όπως κοινωνική αποµόνωση, προβλήµατα στη δουλειά ή στο σχολείο, χρήση ουσιών ή και αυτοκτονικές ιδέες ή συµπεριφορές. Η αντιµετώπισή της «περιλαµβάνει φωτοθεραπεία (light therapy) και ψυχοθεραπεία, ενώ για πιο βαριές περιπτώσεις ενδείκνυται φαρµακοθεραπεία», εξηγεί η κυρία Λανίτη. «Η φωτοθεραπεία µιµείται το φυσικό φως και φαίνεται να αλλάζει τη χηµεία του εγκεφάλου που συνδέεται µε τη διάθεσή µας. Ο ασθενής κάθεται σε απόσταση από λάµπα, ώστε να είναι εκτεθειµένος στο φως. Μέσω της ψυχοθεραπείας, µπορεί κάποιος να εντοπίσει και να αλλάξει αρνητικές σκέψεις και συµπεριφορές που τον κάνουν να αισθάνεται χειρότερα, καθώς και να µάθει υγιείς τρόπους αντιµετώπισης των συµπτωµάτων του. Κάποιοι επωφελούνται από τη θεραπεία µε αντικαταθλιπτικά, ειδικά αν τα συµπτώµατα είναι σοβαρά».

Συμπτώματα της εποχιακής διαταραχής της διάθεσης:
απώλεια ενέργειας
αίσθηµα κόπωσης
κακή διάθεση
συχνά ξεσπάσµατα κλάµατος
ευερεθιστότητα
άγχος
κοινωνική απόσυρση
δυσκολία στη συγκέντρωση κι επεξεργασία πληροφοριών
διατάραξη ύπνου (αύξηση των ωρών ύπνου)
χαµηλή ενεργητικότητα
υπερφαγία, κυρίως υδατανθράκων και αύξηση βάρους.
αυτοκτονικές τάσεις, σε βαριές περιπτώσεις.

Tips κόντρα στα χειμερινά blues

Τεχνικές αυτοβοήθειας προς τους ασθενείς SAD από την κλινική ψυχολόγο κυρία Λανίτη και τη δρα ψυχολογίας κυρία Σταθοπούλου. Όπως, όµως, υπογραµµίζουν οι ειδικοί, αν τα συµπτώµατα είναι σοβαρά, θα χρειαστεί κάποιας µορφής θεραπεία, για την αντιµετώπιση της εποχιακής κατάθλιψης.
Φροντίστε τον εαυτό σας. Να ξεκουράζεστε αρκετά, να τρώτε τακτικά υγιεινά γεύµατα και να επιδιώκετε να έχετε χρόνο για προσωπική χαλάρωση. Μην στρέφεστε στο αλκοόλ για ανακούφιση.
Μετατρέψτε το περιβάλλον που ζείτε σε πιο ευήλιο και φωτεινό. Ανοίγετε τις κουρτίνες και επιλέγετε να κάθεστε κοντά σε φωτεινά παράθυρα, στο σπίτι ή στο γραφείο. Βγαίνετε πιο συχνά. Κάνετε µακρινούς περιπάτους, ή καθίστε απλώς σε ένα παγκάκι και απολαύστε τον ήλιο. Ακόµα και όταν οι µέρες είναι κρύες ή συννεφιασµένες, το εξωτερικό φως βοηθάει. Ασκηθείτε συστηµατικά. Η σωµατική άσκηση βοηθάει στην ανακούφιση από τη πίεση και το άγχος που µπορεί να επιδεινώσουν τα συµπτώµατα της εποχιακής κατάθλιψης. Γίνετε πιο κοινωνικοί. Κάντε µια προσπάθεια να είστε µε ανθρώπους, η συντροφιά των οποίων σας αρέσει. Μπορεί να σας προσφέρουν υποστήριξη ή να αστειευτούν για να σας φτιάξουν τη διάθεση. Μάθετε να διαχειρίζεστε το άγχος σας. Συσσωρευµένο άγχος µπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, υπερφαγία ή άλλες ανθυγιεινές συµπεριφορές και αρνητικές σκέψεις. Κάντε ένα ταξίδι. Αν είναι εφικτό, κάντε τις χειµερινές διακοπές σας σε ηλιόλουστα, ζεστά µέρη. Αν είστε σε θεραπεία, βεβαιωθείτε ότι παίρνετε τα φάρµακά σας όπως σας συµβούλεψε ο γιατρός και ότι πηγαίνετε συστηµατικά στις συνεδρίες.

lifepositive.gr