Με τις ευλογίες του Διαδικτύου και των άλλων μέσων ενημέρωσης, τα φαινόμενα «θεοποίησης» κάθε λογής διασημοτήτων τείνουν να προσλάβουν διαστάσεις επιδημίας. Ο ένας στους τρεις εκτιμάται ότι έχει «κολλήσει» με κάποιον διάσημο, κατάσταση που χαρακτηρίζεται ως διαταραχή.
Μπορεί να έχουν περάσει 33 ολόκληρα χρόνια από τον θάνατο του «βασιλιά» της ροκ εν ρολ μουσικής Ελβις Πρίσλεϊ, ωστόσο οι υπερβολικές εκδηλώσεις θαυμασμού ή ακόμη και πένθους προς τον εκλιπόντα από πλευράς των ένθερμων θαυμαστών του δεν έχουν σταματήσει και ενδεχομένως να μη σταματήσουν ποτέ. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι ο Ελβις δεν έχει πεθάνει, ενώ κάποιοι άλλοι προσπαθούν μέσα από ακραίες μεταμφιέσεις να «ζωντανέψουν» τον θρυλικό καλλιτέχνη.
Ως γνωστόν, μια επιτυχημένη καριέρα στη σοουμπίζ συνοδεύεται από ένα
«πλούσιο» φαν κλαμπ, αμέτρητα αυτόγραφα, κραυγές, λουλούδια, γράμματα και πάει λέγοντας. Οπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες όμως, πολλές φορές οι θαυμαστές, μην μπορώντας να διαχειριστούν όλα αυτά τα πηγαία συναισθήματα που νιώθουν για τον αγαπημένο τους αστέρα, τείνουν να χάνουν τον έλεγχο εκδηλώνοντας απρόβλεπτες και παρορμητικές συμπεριφορές ή φτάνοντας στα όρια της εμμονής.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι όλοι οι μεγάλοι σταρ του Χόλιγουντ- και όχι μόνο- κυκλοφορούν διαρκώς συνοδευόμενοι από τους πιστούς τους σωματοφύλακες. Και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις διασήμων που έγιναν στόχος 24ωρης παρακολούθησης παρανοϊκών θαυμαστών τους ή ακόμη που δέχθηκαν απειλές για τη ζωή τους.
Τι κρύβει όμως ακριβώς η ψυχολογία των θαυμαστών; Απάντηση στο ερώτημα αυτό προσπάθησε να δώσει μια ομάδα αμερικανών και βρετανών ψυχολόγων, η οποία από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 μελετά το φαινόμενο της λατρείας διάσημων προσώπων. Οπως δηλώνουν οι ειδικοί, στις ημέρες μας η κατάσταση φαίνεται να έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο λόγω της υπερβολικής ενασχόλησης του κοινού με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία ασχολούνται διαρκώς με αστέρες του πενταγράμμου, του κινηματογράφου και της πασαρέλας αποκαλύπτοντας συνεχώς γαργαλιστικές λεπτομέρειες για τη ζωή τους.
« Αυτό που μας παρακίνησε να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο αντικείμενο ήταν ο προβληματισμός ότι οι σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να δίνουν υπερβολική προσοχή στα διάσημα άτομα » εξηγεί αποκλειστικά στο «Βήμα» ο δρ Τζέιμς Ουράν, ένας εκ των ψυχολόγων της ερευνητικής ομάδας και διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας ψυχολογικών αναλύσεων και αξιολογήσεων «20|20 Αssessment» με έδρα στη Νέα Υόρκη.
« Για την ακρίβεια,κάποιες φορές το κοινό παρακολουθεί τις εξελίξεις που αφορούν τη ζωή των διασήμων με μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ό,τι παρακολουθεί την πορεία της υγείας τουή γεγονότα που αφορούν συγγενείς και φίλους » επισημαίνει ο ερευνητής.
Το 2006 η επιστημονική ομάδα δημοσίευσε στο επιστημονικό έντυπο «Ρersonality and Ιndividual Differences» του ομίλου Εlsevier μια εμπεριστατωμένη μελέτη αποτελούμενη από δύο μέρη: μια μέθοδο «μέτρησης» της συμπεριφοράς των θαυμαστών, την οποία οι ειδικοί ονόμασαν «Celebrity Αttitude Scale» (κλίμακα στάσης απέναντι σε διάσημα πρόσωπα), για την κατάταξη των εθελοντών στη συνέχεια σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες λατρείας και μια λίστα χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς τους που είδαν ότι θα μπορούσαν να δημιουργούν μια προδιάθεση για την εκδήλωση ακραίων συμπεριφορών.
« Ως τότεπιστεύαμε ότι υπήρχαν δύο κατηγορίες θαυμαστών:μια που αφορούσε τους φυσιολογικούς φαν, που απλώς θαυμάζουν το ταλέντο και τις δυνατότητες των αγαπημένων τους διασήμων,και μια δεύτερη,στην οποία συγκαταλέγονταν οι λεγόμενοι φανατικοί θαυμαστές οι οποίοι εμφανίζουν ένα είδος εμμονής » λέει ο δρ Ουράν. « Ομως όλως παραδόξωςανακαλύψαμε ότι τελικά έχουμε να κάνουμε με τρία διαδοχικά στάδια λατρείας».
Ο θαυμασμός επιτυχημένων ατόμων, όπως π.χ. διάσημων ηθοποιών, τραγουδιστών, ή άλλων προτύπων, αποτελεί, κατά τους ερευνητές, μια φυσιολογική διαδικασία, η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης ταυτότητας τόσο κατά την παιδική όσο και κατά την εφηβική μας ηλικία.
Οπως είδαν βάσει των ευρημάτων τους, το πρώτο στάδιο λατρείας αφορά κυρίως την ψυχαγωγία και την κοινωνικότητα και σε αυτήν ανήκουμε όλοι μας από τη στιγμή που ενημερωνόμαστε, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, για το τι συμβαίνει στον χώρο της σοουμπίζ. Πρόκειται για το αρχικό επίπεδο της «φυσιολογικής», όπως τονίζει ο δρ Ουράν, λατρείας, η οποία μέσα από την πληροφόρηση αυξάνει την κοινωνικότητά μας.
« Η φάση αυτή είναι υγιής », μας λέει ο ειδικός, « καθώς οι θαυμαστές ενημερώνονται για γεγονότα και εκδηλώσεις και παράλληλα αποκτούν ένα θέμα προς συζήτηση με τον κοινωνικό τους περίγυρο ».
Το δεύτερο στάδιο χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με τους ειδικούς, από έντονη εσωστρέφεια. Σταδιακά οι θαυμαστές ξεφεύγουν από τις ομαδικές συζητήσεις και δραστηριότητες και αρχίζουν να ασχολούνται ολοένα και περισσότερο με τον αγαπημένο τους σταρ, ώσπου φτάνουν στο σημείο να απομονώνονται από τον περίγυρό τους.
« Κατά τη διάρκεια της μελέτηςτα άτομα που ανήκαν στο συγκεκριμένο στάδιο δήλωναν ότι συχνά σκέπτονταν τον διάσημο που θαυμάζουν,ακόμη και χωρίς να το θέλουν,ενώ υποστήριζαν ότι πίστευαν πως το άτομο αυτό ήταν η αδελφή ψυχή τους » αναφέρει χαρακτηριστικά ο ερευνητής. Το τρίτο και τελευταίο στάδιο αφορούσε κυρίως παθολογικές συμπεριφορές, κατά τις οποίες οι θαυμαστές υποστήριζαν ότι είχαν προσωπική σχέση με τον αγαπημένο τους τραγουδιστή ή ηθοποιό και αντιδρούσαν με ανάλογο τρόπο.
« Οι εθελοντές της συγκεκριμένης κατηγορίας υποστήριζαν, μάλιστα, ότι σε περίπτωση που το είδωλό τους τούς ζητούσε να πραγματοποιήσουν μια παράνομη πράξηπιθανότατα θα προέβαιναν σε αυτήν.Τα άτομα που ανήκουν στο στάδιο αυτό αναπτύσσουν έντονες εμμονές και μπορούν να καταλήξουν να παρακολουθούν το άτομο που θαυμάζουν » επισημαίνει ο δρ Ουράν.
Η μελέτη δεν υπέδειξε κάποια διαφοροποίηση ως προς τις συμπεριφορές του κοινού βάσει του φύλου. Ωστόσο η συχνότητα του φαινομένου ήταν αρκετά ανησυχητική. « Βάσει των υπολογισμών μαςπερίπου το 1/3 του πληθυσμού κατατάσσεται μεταξύ του δεύτερου και του τρίτου σταδίου λατρείας. Αλλωστε τα δύο αυτά επίπεδα συνδέονται μεταξύ τους,καθώς το ένα αποτελεί μετεξέλιξη του άλλου » μας λέει ο ψυχολόγος.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα φαν κλαμπ των διασήμων όπως και τα προφίλ τους σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης τύπου Τwitter ή Facebook- όπου ο καθένας μπορεί να αποστείλει ένα προσωπικό μήνυμα και να λάβει απάντηση, χωρίς αυτή απαραίτητα να προέρχεται από τον ίδιο τον τραγουδιστή ή τον ηθοποιό στον οποίον ανήκει η σελίδα- ενδεχομένως να εντείνουν το πρόβλημα. « Οταν για παράδειγμα ένα διάσημο άτομο μοιράζεται με το κοινό πληροφορίες που αφορούν την προσωπική του ζωή μέσω Τwitter ή Facebookή οποιουδήποτε άλλου κοινωνικού μέσου, συμπεριλαμβανομένων και των τηλεοπτικών εκπομπών τύπου ριάλιτι,αυτό δημιουργεί στους θαυμαστές την ψευδαίσθηση ότι το γνωρίζουν καλύτερα.Αρχίζουν λοιπόν να μπερδεύουν την υπερβολική πληροφόρηση με το επίπεδο της οικειότητας που έχουν με το άτομο που θαυμάζουν. Οσο περισσότερα στοιχεία γνωρίζουν γύρω από τη ζωή του, δηλαδή, τόσο βαθύτερα αισθάνονται ότι συνδέονται μαζί του » εξηγεί ο δρ Ουράν.
Στην Ιστορία αρκετές είναι και οι περιπτώσεις θαυμαστών που έφτασαν ακόμη και στην αυτοκτονία λόγω της υπερβολικής απογοήτευσής τους από το πρόσωπο του απεριόριστου θαυμασμού τους. Κατά κανόνα τα άτομα αυτά είχαν πλάσει στο μυαλό τους μια φαντασίωση και είτε θεωρούσαν ότι δεν λάμβαναν την επιθυμητή ανταπόκριση είτε σε κάποια συνάντησή τους κατά τη διάρκεια κάποιας δημόσιας εμφάνισης του αγαπημένου τους σταρ δέχθηκαν μια συμπεριφορά από τον ίδιο που δεν περίμεναν και ενδεχομένως δεν μπόρεσαν να αντέξουν.
Στη μελέτη των ειδικών η ενδελεχής εξέταση των βασικών χαρακτηριστικών των εθελοντών και των απαντήσεών τους έφερε στο φως διάφορους παράγοντες, που θα μπορούσαν να φέρουν μια μερίδα του πληθυσμού πιο κοντά στο ενδεχόμενο ανάπτυξης του σταδίου της παθολογικής λατρείας. Συγκεκριμένα τα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που εμφανίζουν έλλειμμα στην ορθολογική σκέψη, που είναι λιγότερο θρησκευόμενα (τείνουν να θεοποιούν τον αγαπημένο τους σταρ), τα μικρότερης ηλικίας (με αδιαμόρφωτη ακόμη προσωπικότητα), που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση λόγω της αρνητικής εικόνας την οποία έχουν για τον εαυτό τους ή που εμφανίζουν κάποιου είδους κατάθλιψη, νεύρωση ή ψυχωτισμό έδειξαν να είναι πιο επιρρεπή στη συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Οπως ξεκαθαρίζει ωστόσο ο δρ Ουράν, οι θαυμαστές που θα μπορούσαν να εμφανίσουν παθολογικό θαυμασμό για το πρόσωπο του αγαπημένο τους σταρ πολλές φορές δεν ξεχωρίζουν από το πλήθος, καθώς δεν διαθέτουν το προφίλ ενός μοναχικού ή απελπισμένου ατόμου. Είναι κοινωνικώς δικτυωμένοι, όμως για κάποιο λόγο αισθάνονται αποκομμένοι από τον περίγυρό τους και γι΄ αυτό αποζητούν κάτι άλλο να συμπληρώσει αυτό το κενό. « Πολλές φορέςτα άτομα αυτά έχουν μόλις αλλάξει πόλη ή δουλειά, έχουν βιώσει μια τραυματική κατάσταση όπως π.χ.έναν χωρισμό ή τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Εχει συμβεί δηλαδή στη ζωή τους ένα συνταρακτικό γεγονός που τα έχειαποσυντονίσει και συνεπώς έχει διαταράξει την προσωπική τους ταυτότητα » υποστηρίζει ο ίδιος.
« Σε αυτό το σημείο είναι που ο θαυμαστής αρχίζει να μπερδεύει την πραγματικότητα με τις νέες πληροφορίες που λαμβάνει γύρω από τη ζωή του αγαπημένου του σταρ.Ετσι αρχίζει να δημιουργείται μια βαθύτερη εξάρτησή του από αυτόν με αποτέλεσμα ο θαυμαστής να βιώνει αντίστοιχα συναισθήματα, τα οποία ενδεχομένως να βιώνει ο ίδιος ο σταρ, βάσει διάφορων καταστάσεων που αντιμετωπίζει ο τελευταίος.Για παράδειγμα,νιώθει ευτυχισμένος όταν το είδωλό του διανύει μια περίοδο μεγάλης επιτυχίαςή αντίθετα δυστυχισμένος σε περίπτωση που το είδωλό του εμπλέκεται σε σκάνδαλα ή σημειώνει κάποια αποτυχία στην καριέρα του ».
Σύμφωνα με τον ερευνητή η λατρευτική συμπεριφορά, παρ΄ όλα αυτά, κρύβει τις ρίζες της στα βαθύτερα ένστικτα του ανθρώπου. « Ας ξεχάσουμε για λίγο τους διασήμους και ας δούμε το ζήτημα από μια εξελικτική ματιά:ανέκαθεν οι άνθρωποι έτειναν να θαυμάζουν τους πιο επιτυχημένους εντός της κοινωνικής τους ομάδας.Πάντοτε υπήρχε μια έντονη έλξημεταξύ των κοινών θνητών και των ισχυρότερων ατόμων που ξεχώριζαν από το πλήθος».
« Αν κοιτάξουμε στα χρόνια της πρώιμης ιστορίας του ανθρώπου,τέτοια άτομα ήταν οι καλύτεροι κυνηγοί,οι αθλητές,οι πολεμιστές ή ακόμη οι θρησκευτικοί ηγέτες.Στις ημέρες μας πάλιυπάρχει μαζική παραγωγή διασήμων:ο καθένας μας μπορεί να τραβήξει επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας και πολλές φορές βλέπουμε ότι αρκετά νεοανερχόμενα είδωλα τελικά δεν αξίζουν την αγάπη και την αφοσίωση του κόσμου » παραδέχεται ο δρ Ουράν.
Οπως μας πληροφορεί ο ίδιος, στην τελευταία και αδημοσίευτη μελέτη της η ομάδα των ειδικών εξετάζει τον τρόπο με τον οποίον ο κόσμος χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο και πώς η χρήση αυτή θα μπορούσε να δείξει ποια άτομα φέρουν την προδιάθεση να εκδηλώσουν συμπεριφορές του τρίτου σταδίου λατρείας. Τα πρώτα αποτελέσματα μάλιστα έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερη είναι η χρήση του Ιnternet τόσο υψηλότερη είναι η πιθανότητα αυτή.
« Είδαμε χαρακτηριστικά ότι τα άτομα που αναπτύσσουν εξάρτηση στο Ιnternet εμφανίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο,καθώς η συνεχή δικτύωσή τους επιτρέπει- σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά- να παρακολουθούν διαρκώς τον αγαπημένο τους σταρμέσα από δημοσιεύματα ή την προσωπική του σελίδα » λέει ο ίδιος. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι σε γενικές γραμμές οι νέες τεχνολογίες, όπως επίσης και τα τηλεοπτικά δίκτυα που έχουν ως πυρήνα του προγράμματός τους ριάλιτι και εκπομπές lifestyle, έχουν διογκώσει τις διαστάσεις του συγκεκριμένου προβλήματος, το οποίο φοβούνται μάλιστα ότι δεν πρόκειται να ατονήσει με την πάροδο των ετών.
eveniou@tovima.gr
* Οι ακραίες συμπεριφορές θαυμαστών δεν αποτελούν αποκλειστικά σύγχρονο φαινόμενο. Σε εμφανίσεις που έκαναν οι συνθέτες Φρεντερίκ Σοπέν και Φραντς Λιστ τον 19ο αιώνα οι γυναίκες έβγαζαν και τους πετούσαν το εσώρουχό τους,ως ένδειξη του απεριόριστου θαυμασμού τους. Η ακραία αυτή συμπεριφορά διατηρήθηκε ως τις ημέρες μας, όπου η απογύμνωση των θαυμαστριών συχνά συμβαίνει κατά τη διάρκεια ροκ συναυλιών.
* Μετά τη γνωστοποίηση του θανάτου του Μάικλ Τζάκσον,στις 25 Ιουνίου του 2009, οι ιστοσελίδες της εφημερίδας «Los Αngeles Τimes» και του Twitter «κράσαραν» λόγω της υπερβολικής επισκεψιμότητας. Η μηχανή αναζήτησης Google κόλλησε λόγω εκατομμυρίων παράλληλων αναζητήσεων στο όνομα του αμερικανού τραγουδιστή, το AΟL Ιnstant Μessenger «έπεσε» για τουλάχιστον 40 λεπτά και η διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia κατέγραψε σχεδόν ένα εκατομμύριο επισκέπτες στη σελίδα της μέσα σε μόλις μία ώρα.
* Η βραβευμένη με Οσκαρ ηθοποιός του Χόλιγουντ Σάντρα Μπούλοκ έλαβε πρόσφατα μόνιμα περιοριστικά μέτρα εναντίον του παρανοϊκού θαυμαστή της Τόμας Τζέιμς Γουέλντον,που επί χρόνια είχε γίνει σκιά της. Η λήψη τέτοιων μέτρων είχε ξεκι νήσει το 2003,όταν ο ίδιος είχε επιδιώξει κατ΄ εξακολούθηση να πλησιάσει τη διάσημη ηθοποιό. Οταν το 2009 αυτά έληξαν ο αδίστακτος 41χρονος άνδρας ταξίδεψε στο Γουαϊόμινγκ προκειμένου να «γνωρίσει» την Μπούλοκ από κοντά, όπως υποστήριξε.
* Τον Νοέμβριο του 2008 η Πόλα Γκούντσπιντ,φανατική θαυμάστρια της αμερικανίδας τραγουδίστριας και κριτού του τηλεοπτικού διαγωνισμού τραγουδιού «Αmerican Ιdol» Πόλα Αμπντούλ,αυτοκτόνησε μπροστά από το σπίτι της αγαπημένης της καλλιτέχνιδας.Η 30χρονη γυναίκα είχε νωρίτερα λάβει μέρος στον διαγωνισμό και είχε αποδοκιμαστεί έντονα από την κριτική επιτροπή.Γείτονες της διάσημης τραγουδίστριας δήλωσαν ότι είχαν δει αρκετές φορές αργά τη νύχτα το αυτοκίνητο της Γκούντσπιντ παρκαρισμένο έξω από το σπίτι της με την ίδια μέσα σε αυτό. Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της αστυνομίας η άτυχη γυναίκα πέθανε από υπερβολική δόση χαπιών.
via
Ως γνωστόν, μια επιτυχημένη καριέρα στη σοουμπίζ συνοδεύεται από ένα
«πλούσιο» φαν κλαμπ, αμέτρητα αυτόγραφα, κραυγές, λουλούδια, γράμματα και πάει λέγοντας. Οπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες όμως, πολλές φορές οι θαυμαστές, μην μπορώντας να διαχειριστούν όλα αυτά τα πηγαία συναισθήματα που νιώθουν για τον αγαπημένο τους αστέρα, τείνουν να χάνουν τον έλεγχο εκδηλώνοντας απρόβλεπτες και παρορμητικές συμπεριφορές ή φτάνοντας στα όρια της εμμονής.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι όλοι οι μεγάλοι σταρ του Χόλιγουντ- και όχι μόνο- κυκλοφορούν διαρκώς συνοδευόμενοι από τους πιστούς τους σωματοφύλακες. Και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις διασήμων που έγιναν στόχος 24ωρης παρακολούθησης παρανοϊκών θαυμαστών τους ή ακόμη που δέχθηκαν απειλές για τη ζωή τους.
Τι κρύβει όμως ακριβώς η ψυχολογία των θαυμαστών; Απάντηση στο ερώτημα αυτό προσπάθησε να δώσει μια ομάδα αμερικανών και βρετανών ψυχολόγων, η οποία από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90 μελετά το φαινόμενο της λατρείας διάσημων προσώπων. Οπως δηλώνουν οι ειδικοί, στις ημέρες μας η κατάσταση φαίνεται να έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο λόγω της υπερβολικής ενασχόλησης του κοινού με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία ασχολούνται διαρκώς με αστέρες του πενταγράμμου, του κινηματογράφου και της πασαρέλας αποκαλύπτοντας συνεχώς γαργαλιστικές λεπτομέρειες για τη ζωή τους.
« Αυτό που μας παρακίνησε να ασχοληθούμε με το συγκεκριμένο αντικείμενο ήταν ο προβληματισμός ότι οι σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να δίνουν υπερβολική προσοχή στα διάσημα άτομα » εξηγεί αποκλειστικά στο «Βήμα» ο δρ Τζέιμς Ουράν, ένας εκ των ψυχολόγων της ερευνητικής ομάδας και διευθυντής της συμβουλευτικής εταιρείας ψυχολογικών αναλύσεων και αξιολογήσεων «20|20 Αssessment» με έδρα στη Νέα Υόρκη.
« Για την ακρίβεια,κάποιες φορές το κοινό παρακολουθεί τις εξελίξεις που αφορούν τη ζωή των διασήμων με μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ό,τι παρακολουθεί την πορεία της υγείας τουή γεγονότα που αφορούν συγγενείς και φίλους » επισημαίνει ο ερευνητής.
Το 2006 η επιστημονική ομάδα δημοσίευσε στο επιστημονικό έντυπο «Ρersonality and Ιndividual Differences» του ομίλου Εlsevier μια εμπεριστατωμένη μελέτη αποτελούμενη από δύο μέρη: μια μέθοδο «μέτρησης» της συμπεριφοράς των θαυμαστών, την οποία οι ειδικοί ονόμασαν «Celebrity Αttitude Scale» (κλίμακα στάσης απέναντι σε διάσημα πρόσωπα), για την κατάταξη των εθελοντών στη συνέχεια σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες λατρείας και μια λίστα χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς τους που είδαν ότι θα μπορούσαν να δημιουργούν μια προδιάθεση για την εκδήλωση ακραίων συμπεριφορών.
« Ως τότεπιστεύαμε ότι υπήρχαν δύο κατηγορίες θαυμαστών:μια που αφορούσε τους φυσιολογικούς φαν, που απλώς θαυμάζουν το ταλέντο και τις δυνατότητες των αγαπημένων τους διασήμων,και μια δεύτερη,στην οποία συγκαταλέγονταν οι λεγόμενοι φανατικοί θαυμαστές οι οποίοι εμφανίζουν ένα είδος εμμονής » λέει ο δρ Ουράν. « Ομως όλως παραδόξωςανακαλύψαμε ότι τελικά έχουμε να κάνουμε με τρία διαδοχικά στάδια λατρείας».
Ο θαυμασμός επιτυχημένων ατόμων, όπως π.χ. διάσημων ηθοποιών, τραγουδιστών, ή άλλων προτύπων, αποτελεί, κατά τους ερευνητές, μια φυσιολογική διαδικασία, η οποία συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης ταυτότητας τόσο κατά την παιδική όσο και κατά την εφηβική μας ηλικία.
Οπως είδαν βάσει των ευρημάτων τους, το πρώτο στάδιο λατρείας αφορά κυρίως την ψυχαγωγία και την κοινωνικότητα και σε αυτήν ανήκουμε όλοι μας από τη στιγμή που ενημερωνόμαστε, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, για το τι συμβαίνει στον χώρο της σοουμπίζ. Πρόκειται για το αρχικό επίπεδο της «φυσιολογικής», όπως τονίζει ο δρ Ουράν, λατρείας, η οποία μέσα από την πληροφόρηση αυξάνει την κοινωνικότητά μας.
« Η φάση αυτή είναι υγιής », μας λέει ο ειδικός, « καθώς οι θαυμαστές ενημερώνονται για γεγονότα και εκδηλώσεις και παράλληλα αποκτούν ένα θέμα προς συζήτηση με τον κοινωνικό τους περίγυρο ».
Το δεύτερο στάδιο χαρακτηρίζεται, σύμφωνα με τους ειδικούς, από έντονη εσωστρέφεια. Σταδιακά οι θαυμαστές ξεφεύγουν από τις ομαδικές συζητήσεις και δραστηριότητες και αρχίζουν να ασχολούνται ολοένα και περισσότερο με τον αγαπημένο τους σταρ, ώσπου φτάνουν στο σημείο να απομονώνονται από τον περίγυρό τους.
« Κατά τη διάρκεια της μελέτηςτα άτομα που ανήκαν στο συγκεκριμένο στάδιο δήλωναν ότι συχνά σκέπτονταν τον διάσημο που θαυμάζουν,ακόμη και χωρίς να το θέλουν,ενώ υποστήριζαν ότι πίστευαν πως το άτομο αυτό ήταν η αδελφή ψυχή τους » αναφέρει χαρακτηριστικά ο ερευνητής. Το τρίτο και τελευταίο στάδιο αφορούσε κυρίως παθολογικές συμπεριφορές, κατά τις οποίες οι θαυμαστές υποστήριζαν ότι είχαν προσωπική σχέση με τον αγαπημένο τους τραγουδιστή ή ηθοποιό και αντιδρούσαν με ανάλογο τρόπο.
« Οι εθελοντές της συγκεκριμένης κατηγορίας υποστήριζαν, μάλιστα, ότι σε περίπτωση που το είδωλό τους τούς ζητούσε να πραγματοποιήσουν μια παράνομη πράξηπιθανότατα θα προέβαιναν σε αυτήν.Τα άτομα που ανήκουν στο στάδιο αυτό αναπτύσσουν έντονες εμμονές και μπορούν να καταλήξουν να παρακολουθούν το άτομο που θαυμάζουν » επισημαίνει ο δρ Ουράν.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τα φαν κλαμπ των διασήμων όπως και τα προφίλ τους σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης τύπου Τwitter ή Facebook- όπου ο καθένας μπορεί να αποστείλει ένα προσωπικό μήνυμα και να λάβει απάντηση, χωρίς αυτή απαραίτητα να προέρχεται από τον ίδιο τον τραγουδιστή ή τον ηθοποιό στον οποίον ανήκει η σελίδα- ενδεχομένως να εντείνουν το πρόβλημα. « Οταν για παράδειγμα ένα διάσημο άτομο μοιράζεται με το κοινό πληροφορίες που αφορούν την προσωπική του ζωή μέσω Τwitter ή Facebookή οποιουδήποτε άλλου κοινωνικού μέσου, συμπεριλαμβανομένων και των τηλεοπτικών εκπομπών τύπου ριάλιτι,αυτό δημιουργεί στους θαυμαστές την ψευδαίσθηση ότι το γνωρίζουν καλύτερα.Αρχίζουν λοιπόν να μπερδεύουν την υπερβολική πληροφόρηση με το επίπεδο της οικειότητας που έχουν με το άτομο που θαυμάζουν. Οσο περισσότερα στοιχεία γνωρίζουν γύρω από τη ζωή του, δηλαδή, τόσο βαθύτερα αισθάνονται ότι συνδέονται μαζί του » εξηγεί ο δρ Ουράν.
Στην Ιστορία αρκετές είναι και οι περιπτώσεις θαυμαστών που έφτασαν ακόμη και στην αυτοκτονία λόγω της υπερβολικής απογοήτευσής τους από το πρόσωπο του απεριόριστου θαυμασμού τους. Κατά κανόνα τα άτομα αυτά είχαν πλάσει στο μυαλό τους μια φαντασίωση και είτε θεωρούσαν ότι δεν λάμβαναν την επιθυμητή ανταπόκριση είτε σε κάποια συνάντησή τους κατά τη διάρκεια κάποιας δημόσιας εμφάνισης του αγαπημένου τους σταρ δέχθηκαν μια συμπεριφορά από τον ίδιο που δεν περίμεναν και ενδεχομένως δεν μπόρεσαν να αντέξουν.
Στη μελέτη των ειδικών η ενδελεχής εξέταση των βασικών χαρακτηριστικών των εθελοντών και των απαντήσεών τους έφερε στο φως διάφορους παράγοντες, που θα μπορούσαν να φέρουν μια μερίδα του πληθυσμού πιο κοντά στο ενδεχόμενο ανάπτυξης του σταδίου της παθολογικής λατρείας. Συγκεκριμένα τα άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, που εμφανίζουν έλλειμμα στην ορθολογική σκέψη, που είναι λιγότερο θρησκευόμενα (τείνουν να θεοποιούν τον αγαπημένο τους σταρ), τα μικρότερης ηλικίας (με αδιαμόρφωτη ακόμη προσωπικότητα), που έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση λόγω της αρνητικής εικόνας την οποία έχουν για τον εαυτό τους ή που εμφανίζουν κάποιου είδους κατάθλιψη, νεύρωση ή ψυχωτισμό έδειξαν να είναι πιο επιρρεπή στη συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Οπως ξεκαθαρίζει ωστόσο ο δρ Ουράν, οι θαυμαστές που θα μπορούσαν να εμφανίσουν παθολογικό θαυμασμό για το πρόσωπο του αγαπημένο τους σταρ πολλές φορές δεν ξεχωρίζουν από το πλήθος, καθώς δεν διαθέτουν το προφίλ ενός μοναχικού ή απελπισμένου ατόμου. Είναι κοινωνικώς δικτυωμένοι, όμως για κάποιο λόγο αισθάνονται αποκομμένοι από τον περίγυρό τους και γι΄ αυτό αποζητούν κάτι άλλο να συμπληρώσει αυτό το κενό. « Πολλές φορέςτα άτομα αυτά έχουν μόλις αλλάξει πόλη ή δουλειά, έχουν βιώσει μια τραυματική κατάσταση όπως π.χ.έναν χωρισμό ή τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου. Εχει συμβεί δηλαδή στη ζωή τους ένα συνταρακτικό γεγονός που τα έχειαποσυντονίσει και συνεπώς έχει διαταράξει την προσωπική τους ταυτότητα » υποστηρίζει ο ίδιος.
« Σε αυτό το σημείο είναι που ο θαυμαστής αρχίζει να μπερδεύει την πραγματικότητα με τις νέες πληροφορίες που λαμβάνει γύρω από τη ζωή του αγαπημένου του σταρ.Ετσι αρχίζει να δημιουργείται μια βαθύτερη εξάρτησή του από αυτόν με αποτέλεσμα ο θαυμαστής να βιώνει αντίστοιχα συναισθήματα, τα οποία ενδεχομένως να βιώνει ο ίδιος ο σταρ, βάσει διάφορων καταστάσεων που αντιμετωπίζει ο τελευταίος.Για παράδειγμα,νιώθει ευτυχισμένος όταν το είδωλό του διανύει μια περίοδο μεγάλης επιτυχίαςή αντίθετα δυστυχισμένος σε περίπτωση που το είδωλό του εμπλέκεται σε σκάνδαλα ή σημειώνει κάποια αποτυχία στην καριέρα του ».
Σύμφωνα με τον ερευνητή η λατρευτική συμπεριφορά, παρ΄ όλα αυτά, κρύβει τις ρίζες της στα βαθύτερα ένστικτα του ανθρώπου. « Ας ξεχάσουμε για λίγο τους διασήμους και ας δούμε το ζήτημα από μια εξελικτική ματιά:ανέκαθεν οι άνθρωποι έτειναν να θαυμάζουν τους πιο επιτυχημένους εντός της κοινωνικής τους ομάδας.Πάντοτε υπήρχε μια έντονη έλξημεταξύ των κοινών θνητών και των ισχυρότερων ατόμων που ξεχώριζαν από το πλήθος».
« Αν κοιτάξουμε στα χρόνια της πρώιμης ιστορίας του ανθρώπου,τέτοια άτομα ήταν οι καλύτεροι κυνηγοί,οι αθλητές,οι πολεμιστές ή ακόμη οι θρησκευτικοί ηγέτες.Στις ημέρες μας πάλιυπάρχει μαζική παραγωγή διασήμων:ο καθένας μας μπορεί να τραβήξει επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας και πολλές φορές βλέπουμε ότι αρκετά νεοανερχόμενα είδωλα τελικά δεν αξίζουν την αγάπη και την αφοσίωση του κόσμου » παραδέχεται ο δρ Ουράν.
Οπως μας πληροφορεί ο ίδιος, στην τελευταία και αδημοσίευτη μελέτη της η ομάδα των ειδικών εξετάζει τον τρόπο με τον οποίον ο κόσμος χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο και πώς η χρήση αυτή θα μπορούσε να δείξει ποια άτομα φέρουν την προδιάθεση να εκδηλώσουν συμπεριφορές του τρίτου σταδίου λατρείας. Τα πρώτα αποτελέσματα μάλιστα έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερη είναι η χρήση του Ιnternet τόσο υψηλότερη είναι η πιθανότητα αυτή.
« Είδαμε χαρακτηριστικά ότι τα άτομα που αναπτύσσουν εξάρτηση στο Ιnternet εμφανίζουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο,καθώς η συνεχή δικτύωσή τους επιτρέπει- σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά- να παρακολουθούν διαρκώς τον αγαπημένο τους σταρμέσα από δημοσιεύματα ή την προσωπική του σελίδα » λέει ο ίδιος. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι σε γενικές γραμμές οι νέες τεχνολογίες, όπως επίσης και τα τηλεοπτικά δίκτυα που έχουν ως πυρήνα του προγράμματός τους ριάλιτι και εκπομπές lifestyle, έχουν διογκώσει τις διαστάσεις του συγκεκριμένου προβλήματος, το οποίο φοβούνται μάλιστα ότι δεν πρόκειται να ατονήσει με την πάροδο των ετών.
eveniou@tovima.gr
* Μετά τη γνωστοποίηση του θανάτου του Μάικλ Τζάκσον,στις 25 Ιουνίου του 2009, οι ιστοσελίδες της εφημερίδας «Los Αngeles Τimes» και του Twitter «κράσαραν» λόγω της υπερβολικής επισκεψιμότητας. Η μηχανή αναζήτησης Google κόλλησε λόγω εκατομμυρίων παράλληλων αναζητήσεων στο όνομα του αμερικανού τραγουδιστή, το AΟL Ιnstant Μessenger «έπεσε» για τουλάχιστον 40 λεπτά και η διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia κατέγραψε σχεδόν ένα εκατομμύριο επισκέπτες στη σελίδα της μέσα σε μόλις μία ώρα.
* Η βραβευμένη με Οσκαρ ηθοποιός του Χόλιγουντ Σάντρα Μπούλοκ έλαβε πρόσφατα μόνιμα περιοριστικά μέτρα εναντίον του παρανοϊκού θαυμαστή της Τόμας Τζέιμς Γουέλντον,που επί χρόνια είχε γίνει σκιά της. Η λήψη τέτοιων μέτρων είχε ξεκι νήσει το 2003,όταν ο ίδιος είχε επιδιώξει κατ΄ εξακολούθηση να πλησιάσει τη διάσημη ηθοποιό. Οταν το 2009 αυτά έληξαν ο αδίστακτος 41χρονος άνδρας ταξίδεψε στο Γουαϊόμινγκ προκειμένου να «γνωρίσει» την Μπούλοκ από κοντά, όπως υποστήριξε.
* Τον Νοέμβριο του 2008 η Πόλα Γκούντσπιντ,φανατική θαυμάστρια της αμερικανίδας τραγουδίστριας και κριτού του τηλεοπτικού διαγωνισμού τραγουδιού «Αmerican Ιdol» Πόλα Αμπντούλ,αυτοκτόνησε μπροστά από το σπίτι της αγαπημένης της καλλιτέχνιδας.Η 30χρονη γυναίκα είχε νωρίτερα λάβει μέρος στον διαγωνισμό και είχε αποδοκιμαστεί έντονα από την κριτική επιτροπή.Γείτονες της διάσημης τραγουδίστριας δήλωσαν ότι είχαν δει αρκετές φορές αργά τη νύχτα το αυτοκίνητο της Γκούντσπιντ παρκαρισμένο έξω από το σπίτι της με την ίδια μέσα σε αυτό. Σύμφωνα με επίσημη ανακοίνωση της αστυνομίας η άτυχη γυναίκα πέθανε από υπερβολική δόση χαπιών.
via
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου