15η Φεβρουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα κατά του παιδικού καρκίνου

Η προέλευση της λέξης καρκίνος αποδίδεται στον Ελληνα ιατρό Ιπποκράτη. Χρησιμοποίησε πρώτος τους όρους «καρκίνος» ή «καρκίνωμα» για να περιγράψει διάφορους όγκους που εμφάνιζαν εσωτερικά ή εξωτερικά έλκη ή διογκώσεις. Στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις αυτές αναφέρονται στα καβούρια, τα οποία θυμίζουν τον καρκίνο, αφού οι ακτινωτές μεταστάσεις των καρκινικών κυττάρων φέρνουν αμυδρά στο μυαλό τη μορφή που έχουν τα πόδια ή οι δαγκάνες του καβουριού. 

Ο καρκίνος στα παιδιά είναι σπάνιος και με πολλές κλινικές εκδηλώσεις. Αρχίζει να αναπτύσσεται όταν σε ένα κύτταρο του οργανισμού δημιουργηθούν βλάβες στο DNA του, με αποτέλεσμα αυτό να αρχίζει να πολλαπλασιάζεται ανεξέλεγκτα. Ο ανώμαλος πολλαπλασιασμός του κυττάρου αυτού οδηγεί στη γένεση του καρκίνου.

Αν η διάγνωση γίνει χωρίς καθυστέρηση, τα ποσοστά ίασης είναι υψηλά. Τα τελευταία χρόνια, με την πρόοδο της Ιατρικής, τη δημιουργία νέων φαρμάκων, την κατάρτιση του επιστημονικού προσωπικού, ποσοστό 70% από τα παιδιά που έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένη θεραπεία γίνεται καλά. Μέγιστο επίτευγμα της Ιατρικής αποτελεί το γεγονός ότι 8 στα 10 παιδιά με λευχαιμία σήμερα γίνονται καλά.

Μερικά στοιχεία για τον καρκίνο παιδικής ηλικίας:

Τα παιδιά προσβάλλονται σπανιότερα από καρκίνο σε σχέση με τους ενήλικες, ωστόσο ο καρκίνος παραμένει η συχνότερη αιτία θανάτου σε παιδιά μετά τα ατυχήματα.

Εάν ο καρκίνος διαγνωσθεί αρκετά νωρίς και το παιδί υποβληθεί στα κατάλληλα θεραπευτικά πρωτόκολλα, τότε περίπου το 70% των καρκίνων της παιδικής ηλικίας είναι ιάσιμοι.

Κάθε χρόνο περισσότερα από 250.000 παιδιά πάσχουν από την ασθένεια, ωστόσο μόνο το 20% των παιδιών αυτών μπορούν να επωφεληθούν από την προηγμένη ιατρική φροντίδα. Πάνω από 150.000 θάνατοι κάθε χρόνο θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν υπήρχε δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης και εξειδικευμένης θεραπείας σε όλα τα παιδιά. 

Στη χώρα μας κάθε χρόνο προσβάλλονται 300 περίπου παιδιά από καρκίνο, κυρίως από λευχαιμία.

ΑΣΥΝΗΘΙΣΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Παρόλο που η πρόληψη του καρκίνου στα παιδιά είναι γενικά περιορισμένη, απαιτείται ευαισθητοποίηση από πλευράς του παιδιάτρου και γενικά της ιατρικής κοινότητας, έτσι ώστε ύποπτα συμπτώματα και ευρήματα να αξιολογούνται και να παραπέμπονται έγκαιρα για εξειδικευμένο έλεγχο.

1. Εμφάνιση μάζας, όγκου ή οιδήματος σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος (πρόσωπο, λαιμό, μασχάλη, κοιλιά, βουβωνικές χώρες, όρχεις, πόδια)

2. Απώλεια ενεργητικότητας του παιδιού, επίμονη κούραση

3. Απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά του παιδιού

4. Ανεξήγητη χλωμάδα

5. Ξαφνική εμφάνιση μελανιών ή μωλώπων στο παιδί

6. Επίμονος εντοπισμένος πόνος, πόνος στα οστά, πρήξιμο ή πρόβλημα στο βάδισμα του παιδιού

7. Ανεξέλεγκτος παρατεταμένος πυρετός

8. Επαναλαμβανόμενες μολύνσεις

9. Συχνοί πονοκέφαλοι που συχνά μπορεί να συνοδεύονται από εμέτους

10. Ξαφνικές αλλαγές στα μάτια, όπως στραβισμός ή αλλαγές στην όραση του παιδιού

11. Εμφάνιση προβλημάτων στην ισορροπία του παιδιού

12. Διαπίστωση ότι υπάρχει άσπρη κηλίδα που φαίνεται διαμέσου της κόρης των ματιών

13. Ανεξήγητη, υπερβολική ή γρήγορη απώλεια βάρους του παιδιού

Η ύπαρξη τέτοιων σημείων ή συμπτωμάτων δε δείχνει αναγκαστικά ότι το παιδί έχει κάποια μορφή καρκίνου, αλλά επιβάλλει να γίνουν οι εξετάσεις που θα αποκλείσουν ή όχι, ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Λευχαιμία: Είναι η συχνότερη μορφή καρκίνου στα παιδιά και διακρίνεται σε οξεία ή χρόνια. Προσβάλλει τα κύτταρα που παράγονται στο μυελό των οστών (λευκά, ερυθρά, αιμοπετάλια). Οταν ένα παιδί διαγνωσθεί με λευχαιμία, στο μυελό των οστών του παρατηρείται υπερπαραγωγή παθολογικών λευκών αιμοσφαιρίων που δεν λειτουργούν φυσιολογικά. Αυτά τα κύτταρα στην πορεία κατακλύζουν τον μυελό των οστών και παρεμποδίζουν την παραγωγή των φυσιολογικών κυττάρων (λευκά, ερυθρά, αιμοπετάλια). Αποτέλεσμα είναι η μείωση των φυσιολογικών κυττάρων ή και η εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως ωχρότητα, αναιμία, κούραση, πυρετός, λοιμώξεις, αιμορραγικές εκδηλώσεις, πόνος, διόγκωση λεμφαδένων. 

Κανείς δε γνωρίζει τι ακριβώς προκαλεί την λευχαιμία. Ωστόσο έχουν αναγνωριστεί ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, όπως η ραδιενέργεια, οι χημικές ουσίες, η χημειοθεραπεία, γενετικές ανωμαλίες ή ιοί.

Ογκοι του κεντρικού νευρικού συστήματος: Μετά τη λευχαιμία είναι οι συχνότεροι όγκοι της παιδικής ηλικίας. Τα συμπτώματα που εμφανίζει ένα παιδί με όγκο εγκεφάλου εξαρτώνται από την ηλικία του παιδιού (κλάμα, υπνηλία, πονοκέφαλος, εμετός, δυσκολία στη στήριξη ή στη βάδιση) και από την εντόπιση του όγκου και την πίεση που ασκεί μέσα στον εγκέφαλο (διαταραχές όρασης, πονοκέφαλος, αδυναμία στα άκρα, διαταραχές της ισορροπίας, διαταραχές στην ομιλία, σπασμοί). Οι πιο συχνοί όγκοι εγκεφάλου είναι τα γλοιώματα και ακολουθούν τα μυελοβλαστώματα.

Νέα δεδομένα που προέκυψαν από πρόσφατες έρευνες έρχονται να υποστηρίξουν την άποψη ότι η προσβολή των παιδιών από ορισμένους ιούς, όπως ο ιός της γρίπης ή της ιλαράς, πιθανόν να προκαλούν στα παιδιά καρκίνους του εγκεφάλου.

Λεμφώματα: Είναι η τρίτη πιο πιθανή μορφή καρκίνου σε παιδιά. Τα λεμφώματα διακρίνονται σε Hodgkin και μη-Hodgkin και είναι όγκοι που προσβάλλουν τους περιφερικούς λεμφαδένες, τον λεμφικό ιστό διαφόρων οργάνων, όπως είναι οι αμυγδαλές, το έντερο και άλλοι λεμφαδένες του θώρακα και της κοιλιάς.

Κοιλιακοί όγκοι: Οι συχνότεροι όγκοι στα παιδιά είναι οι όγκοι του νεφρού (νεφροβλάστωμα) και οι όγκοι που προέρχονται από τα κύτταρα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (νευροβλάστωμα). 

Το νεφροβλάστωμα συνήθως προσβάλλει παιδιά μικρότερα των 5 ετών. Τα παιδιά αυτά συνήθως εμφανίζουν διόγκωση στην κοιλιά, πόνο και κακοδιαθεσία.  

Τα νευροβλαστώματα εντοπίζονται είτε στο επινεφρίδιο που είναι ενδοκρινής αδένας που βρίσκεται πάνω από το νεφρό, ή στα γάγγλια του συμπαθητικού νευρικού συστήματος που βρίσκονται δεξιά ή αριστερά της σπονδυλικής στήλης. Η νόσος προσβάλλει από βρέφη μέχρι παιδιά 5 ετών. 

Σαρκώματα: Τα σαρκώματα είναι κακοήθεις όγκοι εμβρυικής προέλευσης που εντοπίζονται είτε στα μαλακά μόρια ή στα οστά. Τα σαρκώματα μαλακών μορίων διακρίνονται σε ραβδομυωσαρκώματα  και σε μη-ραβδομυωσαρκώματα  μαλακών μορίων. 

Ογκοι των οστών: Οι συχνότεροι τύποι κακοήθων όγκων που προσβάλλουν τα οστά στα παιδιά είναι το οστεοσάρκωμα και το σάρκωμα Ewing. 

Το οστεοσάρκωμα είναι όγκος των εφήβων που προσβάλλει τα αγόρια συχνότερα από τα κορίτσια. Προσβάλλει συνήθως οστά γύρω από την άρθρωση του γόνατος και εκδηλώνεται με πόνο και διόγκωση. 

Το σάρκωμα Ewing είναι όγκος των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων που όμως προσβάλλει και παιδιά και μάλιστα τα αγόρια συχνότερα από τα κορίτσια. Εντοπίζεται συχνότερα στα οστά της λεκάνης, του θώρακα και του μηρού, με πόνο, πρήξιμο, δυσλειτουργία του οστού και πυρετό.

Ρετινοβλάστωμα: Είναι κακοήθης όγκος στο μάτι που αναπτύσσεται στον αμφιβληστροειδή και εμφανίζεται αποκλειστικά στα παιδιά ενώ ρόλο στην εμφάνισή του παίζει και η κληρονομικότητα. Το παιδί με ρετινοβλάστωμα μπορεί να εμφανίζει λευκό μάτι, στραβισμό ή κόκκινο μάτι.

Αλλοι, σπανιότεροι όγκοι που παρουσιάζονται στα παιδιά είναι το ηπατοβλάστωμα και το ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, καθώς και οι όγκοι από αρχέγονα κύτταρα.

Ακούγοντας την είδηση του καρκίνου για πρώτη φορά, για τα παιδιά και τους γονείς τους, υπάρχουν δύο βασικές επιλογές. Η απαισιόδοξη οδός που οδηγεί στην απογοήτευση και η αισιόδοξη, που είναι ανηφορική και οδηγεί στην κορυφή του βουνού. Κάθε πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπίζεται δύσκολα. Συνήθως όμως ξεπερνιέται βάσει της εμπειρίας άλλων παιδιών με παρόμοια προβλήματα. Ορισμένες φορές η οικογένεια αδυνατεί να ξεπεράσει κάποια «στροφή» και αναγκαστικά καταλήγει στην απαισιόδοξη οδό. Τα περισσότερα παιδιά κατορθώνουν να ανέβουν το βουνό.

Ο καρκίνος της παιδικής ηλικίας μπορεί να ιαθεί. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στη σωστή ιατρική φροντίδα ανεξάρτητα από την εθνική, κοινωνική ή οικονομική τους κατάσταση.  

Τα παιδιά με καρκίνο έχουν την ανάγκη όλων μας.

Ευάγγελος Μιχαήλ

πηγή